
als gemeente samenkomen in het ‘nieuwe normaal’
‘Aan die hal moet echt wat gedaan worden. Die nodigt uit tot praten, tot ontmoeting. Als eerste moeten die statafels eruit.’ Een simpele opmerking waarover veel te zeggen valt.
In de eerste plaats: de hal.
Die is in de loop van de jaren van functie veranderd. Kerkgebouwen hadden vroeger nauwelijks een hal, hoogstens een plek waar de jassen opgehangen konden worden. Nu is naast de nadruk op de eredienst ook het aspect van ontmoeting belangrijk geworden. We moeten de woorden van dit kerkenraadslid niet verkeerd begrijpen. Hij bedoelt niet dat ontmoeting onbelangrijk zou zijn. Alleen nu, in corona-tijd, is het niet de bedoeling.
In de tweede plaats: de inrichting van de hal.
Een bepaalde inrichting van de ruimte lokt ook bepaald gedrag uit. Stoelen zijn een uitnodiging te gaan zitten, een statafel is een plek waar je even gaat staan. Als je dat gedrag om wat voor reden dan ook niet wilt, moet je ervoor zorgen dat het niet uitgelokt wordt door de inrichting en het meubilair.
verschillende reacties
Gemeente zijn in een crisistijd, die heel direct het hart van het gemeenteleven raakt, vraagt om een fundamentele bezinning. Dat is wat een crisis doet. Aan de grondvesten wordt gerammeld, wat blijft staan, wat verdwijnt? Daarbij is een gemeente een gevarieerde club mensen; mensen die allemaal anders op een crisis reageren. Er zijn mensen die op een crisis reageren met een ontkenning van de crisis. Niets aan de hand. Aanpassingen? Niet nodig. Aan de andere kant van het spectrum heb je de mensen die in paniek reageren op een crisis. Ze komen hun huis niet meer uit, alleen als het echt niet anders kan. Dan is een crisis als deze nog eens extra lastig, want het gevaar is ongrijpbaar en kan dus overal zijn. Nergens ben je veilig (zelfs in je eigen huis niet). Voor deze mensen gaan maatregelen nooit ver genoeg en zal elke maatregel die maar een beetje wijst op soepel hanteren van de regels als onverantwoord bestempeld worden.
reacties op regels
In een gemeente heb je ook grote verschillen als het gaat om de reactie op regels. Regels zijn regels, is maar één mogelijke reactie. Een andere: regels prima voor de anderen, maar niet voor mij. Ook een reactie is dat men zich alleen aan regels houdt wanneer men op die regels gewezen wordt. Als dat niet gebeurt, gelden de regels ook niet.
handvatten om met verscheidenheid om te gaan
Verscheidenheid in de gemeente dus en het vraagt wijsheid daarmee om te gaan. Zeker in een crisistijd komt die verscheidenheid duidelijk aan het licht. Er is een aantal handvatten om hiermee om te gaan.
- De opgestelde regels staan niet ter discussie.
Zijn de richtlijnen van het RIVM wel zinvol? Dat doet nu niet ter zake. We houden ons eraan. - Blijf als kerkenraad uit de buurt van oordelen.
Oordelen kunnen heel subtiel en als grap gebracht worden. Kijk ermee uit. Iemand die zich strikt aan de regels houdt een ‘braverik’ noemen, helpt niet. Iemand die losjes met de regels omgaat ‘onverantwoordelijk’ noemen helpt evenmin . Onderken dat beiden een weg zoeken om met deze situatie om te gaan, een weg die bij hen past. - Als de gemeente straks weer samenkomt, vragen we ander gedrag.
Richt daar de ruimte op in en plaats opvallende en onopvallende tekens die wijzen op de veranderde situatie: handgel bij de voordeur, uitgetekende looplijnen. Aandacht voor de gehanteerde regels bij de mededelingen en vlak voor het moment (bijvoorbeeld na het uitspreken van de zegen) dat de gemeente het kerkgebouw verlaat. - Formuleer de regels in termen van gewenst gedrag.
Het woord ‘niet’ is niet altijd verhelderend (zie de afbeelding). Maak duidelijk hoe je wilt dat mensen zich wél gedragen.

geestelijk beoordelen?
Over dit onderwerp valt nog veel meer te zeggen. Bewust ben ik niet ingegaan op de geestelijke dimensie van deze zaken. Wel als laatste nog een waarschuwing: wees terughoudend met het beoordelen van het gedrag van gemeenteleden en het gebruik van geestelijke motiveringen. In een kleine rondgang onder voorgangers in Den Helder hoorde ik zeer verschillende manieren waarop zij met deze zaken omgingen. De één liet de gemeente wel samenkomen: als een getuigenis in deze wereld. De ander liet geen enkel gemeentelid meer komen, ook als een getuigenis, want als het aankomt op gehoorzamen aan de overheid hebben wij als christenen een voorbeeldfunctie.
Als je deze tegenstellingen geestelijk motiveert, sla je het gesprek erover dood. Kijk verder dan dat: herken dat ieder op zijn of haar eigen manier zoekt naar een passende reactie op deze uitzonderlijke situatie.
_______
Bron: dr. Leendert van Dam, gedragskundige en voorzitter kerkenraad CGK Den Helder
Contactpersonen / meer informatie: Dienstenbureau via het e-mailadres in tijden van corona: verbinding@cgk.nl
alle coronaberichten op onze website: www.cgk.nl/corona | hulp bieden en hulp vragen: www.nietalleen.nl |