Botswana
Botswana is een zelfstandige staat in zuidelijk Afrika, buurland van Zuid-Afrika. Het land is al jaren politiek stabiel. De bevolking bestaat naast Tswana's uit minderheidsgroepen, waaronder de San die in het westen van de Kalahariwoestijn leven.
In de Botswaanse samenleving zijn de San een achtergestelde groep geworden in cultureel, sociaal-economisch en politiek opzicht. In 1990 is zending in het Ghanzidistrict in uiterste westen van Botswana begonnen met hulp aan de toen al bestaande Gereformeerde Kerk in D'Kar.
Hessel en Coby Visser (1991-heden) begonnen een vertaalproject onder de Narosprekende San in het Ghanzidistrict. Een jaar later werden Jan en Beppie Wessels uitgezonden (1992-2010) om daar een kerkplantingsproject te begeleiden. Het werk van ds. Wessels is na zijn vertrek overgenomen door plaatselijke predikanten.
de taal 'vangen'
Toen Hessel en Coby Visser in het dorpje D’kar gingen wonen, spraken ze geen Naro. Door bij de mensen te gaan wonen, leerden ze de taal. Met gebaren, en met pen en papier bij de hand leerden zij de geheimen van het Naro met zijn achtentwintig klikklanken.
Ze ontdekten dat er achttien verschillende woorden voor ‘wij’ zijn, vijf voor ‘jullie’ en zes voor ‘zij’. En zo ontdekten ze nog veel meer. Ze ‘vingen’ de taal in een woordenboek en een grammatica. Hun werk is door wetenschappers die de regering adviseren genoemd als basis voor Naroonderwijs op de basisscholen.
een team vormen
Hessel vormde een team van Narosprekende mensen onder de naam Naro Language Project (NLP) om samen de Bijbel te vertalen. Naast dat vertalenheeft het team zich ontwikkeld in lees- en schrijfonderwijs. Workshops op scholen zorgen ervoor dat bijvoorbeeld namen van kinderen goed gespeld worden, iets wat in het SeTswanasprekende Botswana niet vanzelfsprekend was.
Iaac Khanx’a Saul, een van de leden van het team, bleek bijzonder begaafd. Hij kreeg de kans om na de middelbare school aan verschillende universiteiten te studeren. Hij studeerde af als gekwalificeerd taalwetenschapper en leidt sinds 2016 het NLP, als opvolger van Hessel Visser.
En Hessel? Hij reist met Coby door heel zuidelijk Afrika om verschillende vertaalprojecten te begeleiden als vertaalconsulent.
vertalen, hoe gaat dat?
Een Bijbelvertaling komt in een lang proces tot stand. De eerste stap is het maken van een conceptvertaling, de tweede een interne check. Bij die stap wordt de vertaling mee ‘naar buiten’ genomen, om te zien of mensen begrijpen wat er gezegd wordt. Betekent Psalm 32: ‘welzalig is hij … van wie de zonde bedekt is’ dat het goed is dat andere mensen niet weten wat jij verkeerd gedaan hebt? Als mensen dat oppikken moet je misschien dingen toch anders zeggen.
De derde stap is de externe check. Er komt dan een vertaalconsulent, die samen met het team het deel nog eens doorneemt en wijst op zaken die verbetering of verandering nodig hebben. De vierde stap is het publiceren van de vertaling in een uitgave van de Bijbel, zoals in 2012 gebeurde met het Nieuwe Testament
In 2020 werden de boeken Ruth en Micha zover afgerond dat ze naar de vierde stap kunnen. In totaal zijn er nu elf Bijbelboeken geheel klaar voor deze drie stappen: het boek Genesis, de boeken Ezra, Esther en Ruth en de kleine profeten Hosea, Joel, Amos, Obadja, Nahum, Maleachi en Haggai. Daarnaast is er een groot aantal Psalmen gereed.
Ondanks alle moeiten die er in 2020 waren, konden er belangrijke stappen gezet worden.. En daar zijn we de Here dankbaar voor.
